Na pittige discussies in het verleden ben ik in 2007 jaar gezwicht voor de dipool en open lijn. Hoewel er theoretisch nadelen aan de open lijn zitten blijken deze in de praktijk verwaarloosbaar. Een dipool is een symmetrische antenne. Dit heeft als voordeel dat hij in balans is en ook een stuk ongevoeliger voor man-made QRM. Een dipool is een halve golf antenne. Dat wil zeggen hij is totaal een halve golf lang. Voor 80m zou dat dus bruto twee keer 20M zijn. Op een hoogte van minimaal een kwart golflengte is een dipool in resonantie ongeveer 75 ohm +0j. Resonantie wil zeggen dat de impedantie puur ohms is, niet dat hij 50 ohm is
Als de hoogte verandert, wordt ook de ohmse weerstand hoger dan wel lager maar er komt ook een stuk reactantie bij. Een dipool die voor 80m goed is kun je dus maar op een band gebruiken. Dat is jammer gezien de enorme ruimte die hij inneemt.
Er is echter een hele goede manier om te multibanden. Neem een lengte die nergens resonant is. Die resonantie is namelijk niet echt belangrijk. Oeps, nu worden er mensen boos, het gaat er om dat het hele systeem in resonantie is en de set 50 ohm ziet. Dat kan prima dmv een tuner. En ik kan het niet vaak genoeg zeggen: een tuner is geen kassie belazer of dummieload. Dat wordt het hooguit door er een beroerde antenne aan te hangen.
Als je dus een antenne hebt die lang genoeg is om wat rendement te geven is een tuner een prima optie. De set ziet 50 ohm en kan zijn vermogen kwijt. We zitten alleen met een SWR tussen antenne en voedingslijn. Als dat coax is worden we minder blij. De gereflecteerde energie gaat uiteindelijk de antenne wel in. Het reflecteert namelijk net zolang op een neer tot het op is. Bij een coaxlijn gaat daar een stuk verloren door de kabeldemping die toeneemt naarmate de swr toeneemt en dat kan fors zijn, vooral bij korte dunne antennes. De reactantie kan dan wel meer dan 1000 ohm zijn.
De oplossing is een open lijn. Ten eerste is deze hoogohmig dus de set ziet al snel een behoorlijk ohms deel, ten tweede is hij gebalanceerd net als de antenne en het mooiste is dat ze nagenoeg verliesloos zijn. Wordt door de swr het transmissieverlies 10x zo groot dan maakt dat niets uit. 10x niets blijft niets.
Nu moet de lijn alleen naar de set. Daar moet een tuner tussen om twee redenen. Je moet van gebalanceerd naar ongebalanceerd en hij moet de impedanties aanpassen zodat de set 50 puur ohms ziet. Dat kan op diverse manieren. Een balun doet het eerste (en soms ook een impedantie aanpassing dmv een 1:4 of andere verhoudingen) en een combinatie van spoel en varco doet het tweede.
De balun kan een spanningsbalun zijn aan de antenne kant. Dat heeft als nadeel dat hij blootgesteld wordt aan enorme impedantie variaties. Daardoor kan stroom en spanning enorm oplopen. Beter is een stroombalun tussen set en tuner. Deze ziet altijd 50 ohm (behalve tijdens het tunen) en dat maakt de constructie een stuk makkelijker en efficiënter.
De tuner moet in het laatste geval wel anders dan de commerciële tuners worden gemaakt. Gelukkig want dan kun je hem direct een stuk efficiënter maken. Zie mijn tuner elders op deze site.
Om de dipool nu multiband te maken kies je en lengte die in ieder geval nergens net vanzelf resonant is zodat je geen extremen krijgt. Als hij namelijk op 80 resonant is dan is hij maximaal hoogohmig op 40, 20 en 10m.
Ik heb de mijne 2×25,5 meter gemaakt. Waarom die lengte. Meer kon ik niet kwijt en het is een niet-resonante lengte. Hij hangt op 13.50m hoogte in het midden en loopt af naar ongeveer 4 meter. Hij hangt dus licht inverted. Er zit 10.63 meter open lijn aan en is uit een stuk 4 kwadraat draad gemaakt. Er is ook een HF aarde bestaande uit 5 pinnen die een meter of 1,5 tot 2,5 de grond ingaan. Er zit 25 meter tussen de eerste en de laatste. De antenne was eerst uit gewoon 1,5 draad gemaakt en nu dus 4 kwadraat. Het verschil is dat hij nu een stukje breedbandiger is geworden.
Werkt dat nu: jazeker maar dat doet iedere antenne min of meer. Meestal eerder minder dan meer maar dat is het probleem. Ik vind deze antenne erg goed tov van eerdere experimenten. Maar dat is relatief. Het kan best zijn dat het nog tien keer beter kan alleen dat weet ik pas als het lukt dat te bouwen. Dus zodra je ergens een antenne recept ziet. Denk er altijd bij na dat het relatief is. Wat voor de schrijver een enorme verbetering is, kan voor jou een verslechtering zijn tov je huidige antenne.
Als ik een breinaald tune voor 80m en daar verbindingen mee maak en daarna een dipool maakt van 2x 2 meter met coax en zonder balun gaat er een wereld over, een wonder antenne, zoveel beter als mijn breinaald dat moet op internet, echter niemand weet dat de vorige antenne een breinaald was met rendement 0,0 dus de antenne is een verbetering maar nog steeds knudde.
Mijn antenne-tuner combinatie heeft een (theoretisch berekend) verlies van 0,5dB in het ongunstigste geval. In mijn geval 160 meter. Daar kan ik wel mee leven. Zeker in dB want dat klinkt een stuk beter dan in Watt.
Er is een nadeel aan grote antennes. Er komt erg veel signaal af. In mijn geval tussen de 0,7 en 1V effectief. Niet iedere ontvanger kan daar goed mee overweg. Het vraagt wat van de preselectie wil je niet te veel doorslag van de middengolf hebben.
Als je een antenne recept vindt, houdt dan in de gaten dat je dat nooit 1:1 over kan nemen. Je zit altijd met zaken die de antenne beinvloeden waardoor een antenne die op lokatie A goed werkt op lokatie B een stuk minder kan werken. De factoren die bepalende zijn voor de eigenschappen van de antenne zijn oa: draaddikte, hoogte, mate van op of aflopen in hoogte, eigenschappen van de ondergrond, soort materiaal, invloed omgeving, maar ook meetfouten of type/teken fouten van de ontwerper. Met een veldsterkte meter meten is ook een optie maar hou dan rekening met het verre of nabije veld en stralingsdiagram ivm afstraal of openingshoek. Als je antenne bv 45 graden omhoog straalt en je meet daar onder en gaat dan de boel aanpassen zodat je veldsterkte toeneemt dan straalt hij inderdaad op dat punt beter maar of je daar blij van wordt voor het deel boven de 45 graden….. Nog over dat veldsterkte meten. Hou niet alleen rekening met afstraal/openingshoek en lobben maar ook met het verre veld. Als je 10 meter van een 80 meter antenne staat te meten dan meet je het nabije veld. Daar is nog geen evenwicht tussen de E en H velden. Dat geeft dus een vertekend beeld.
Bouw ze!